📌 Giriş
İş dünyasında işçi ve işveren arasındaki ilişkiyi düzenleyen en önemli hukuki belgelerden biri iş sözleşmesidir. İş sözleşmesi, tarafların hak ve yükümlülüklerini belirleyerek çalışma koşullarını, ücretleri ve iş süresini netleştirir. Ancak, iş sözleşmeleri farklı türlerde düzenlenebilir ve her türün iş hukuku açısından farklı sonuçları bulunmaktadır.
📌 4857 sayılı İş Kanunu, iş sözleşmelerinin türlerini ve tarafların haklarını düzenlemektedir.
Bu makalede, iş sözleşmesi türleri, belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmelerinin farkları, deneme süreli iş sözleşmesi, kısmi ve tam süreli iş sözleşmeleri, sözleşme türlerine göre işçi ve işverenin hakları ve yükümlülükleri detaylı olarak ele alınacaktır.
📌 İş Sözleşmesi Nedir? Hukuki Dayanakları
📌 İş sözleşmesi, işçi ile işveren arasında yapılan ve işçinin belirli bir ücret karşılığında iş görmeyi, işverenin ise ücret ödemeyi taahhüt ettiği sözleşmedir.
✔ 4857 sayılı İş Kanunu madde 8, iş sözleşmesinin tanımını ve kapsamını belirler.
✔ 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu madde 393-437, iş sözleşmelerine ilişkin genel hükümleri düzenler.
✔ İş Mahkemeleri Kanunu, iş sözleşmelerine ilişkin uyuşmazlıkların çözümünü belirler.
📌 Örnek: Bir şirketin çalışanıyla yaptığı, maaş, çalışma saatleri ve iş tanımını içeren belge bir iş sözleşmesidir.
📌 Önemli Not: İş sözleşmesi yazılı veya sözlü olabilir. Ancak, süresi bir yıl ve daha fazla olan sözleşmelerin yazılı yapılması zorunludur.
📌 Belirli ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmelerinin Farkları
📌 İş sözleşmeleri süresine göre belirli veya belirsiz süreli olarak düzenlenebilir.
✔ 1️⃣ Belirli Süreli İş Sözleşmesi
- Belirli bir işin tamamlanması veya belirli bir süre için yapılır.
- İş süresi önceden belirlenmiştir ve süre bitiminde kendiliğinden sona erer.
- Örnek: 6 aylık proje bazlı çalışan bir mühendis için yapılan sözleşme belirli süreli iş sözleşmesidir.
✔ 2️⃣ Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi
- İşin bitiş süresi belirlenmemişse, iş sözleşmesi belirsiz süreli kabul edilir.
- İşveren veya işçi fesih bildiriminde bulunmadan iş akdini sonlandıramaz.
- Örnek: Bir fabrikada süresiz olarak çalışan bir işçinin iş sözleşmesi belirsiz süreli olarak kabul edilir.
📌 Önemli Not: Belirli süreli iş sözleşmesi, haklı bir neden olmaksızın sürekli olarak yenilenirse, işçi belirsiz süreli iş sözleşmesi hükümlerinden yararlanabilir.
📌 Deneme Süreli İş Sözleşmesi ve Yasal Çerçevesi
📌 Deneme süreli iş sözleşmesi, işçinin işyerine uyumunu değerlendirmek için belirlenen süreli bir iş sözleşmesidir.
✔ 1️⃣ Deneme Süresi En Fazla 2 Aydır
- Taraflar anlaşırsa bu süre en fazla 4 aya kadar uzatılabilir.
✔ 2️⃣ Deneme Süresinde Taraflar İş Akdini Tazminatsız Feshedebilir
- İşçi veya işveren, deneme süresi içinde ihbar süresi olmadan iş sözleşmesini feshedebilir.
✔ 3️⃣ İşçi, Deneme Süresi İçinde Ücret ve Sosyal Haklarını Alır
- İşçinin sigortası yapılmalı ve çalıştığı sürenin ücreti tam ödenmelidir.
📌 Örnek: Bir işveren, yeni işe aldığı çalışanı 2 aylık deneme süresi içinde işten çıkardığında, ihbar süresi veya tazminat ödemez.
📌 Önemli Not: Deneme süresi içinde işten çıkarılan işçiler kıdem ve ihbar tazminatı talep edemez.
📌 Kısmi Süreli ve Tam Süreli İş Sözleşmelerinin Farkları
📌 Çalışma saatlerine göre iş sözleşmeleri tam süreli veya kısmi süreli olabilir.
✔ 1️⃣ Tam Süreli İş Sözleşmesi
- Haftalık 45 saatlik çalışma süresine göre düzenlenir.
- İşçi, tam zamanlı çalışarak tam ücret alır.
✔ 2️⃣ Kısmi Süreli (Part-Time) İş Sözleşmesi
- Haftalık çalışma süresi, tam süreli işçinin çalışma süresinin üçte birinden azdır.
- İşçi, çalıştığı saat üzerinden ücret alır.
📌 Örnek: Haftada 20 saat çalışan bir garson, kısmi süreli iş sözleşmesine tabidir.
📌 Önemli Not: Kısmi süreli çalışan işçiler de tam süreli işçiler gibi sigortalı olmak zorundadır.
📌 İş Sözleşmesi Türlerine Göre İşçi ve İşverenin Hakları ve Yükümlülükleri
📌 İş sözleşmesinin türüne göre işçi ve işverenin hakları değişiklik gösterebilir.
| İş Sözleşmesi Türü | İşçi Hakları | İşveren Yükümlülükleri |
|---|---|---|
| Belirli Süreli | Süre bitiminde işsizlik maaşı alamaz | Süre sonunda sözleşmeyi yenileme zorunluluğu yoktur |
| Belirsiz Süreli | İhbar ve kıdem tazminatı hakkı vardır | İşten çıkarma sürecinde ihbar süresine uymalıdır |
| Deneme Süreli | Ücret ve sigorta hakkı vardır, ancak tazminat hakkı yoktur | İşçinin deneme süresinde sosyal haklarını sağlamalıdır |
| Kısmi Süreli | Sigorta primi tam yatırılmalıdır | İşçiye eşit muamele etmeli, ayrımcılık yapmamalıdır |
| Tam Süreli | Fazla mesai ücreti almalıdır | Haftalık 45 saat çalışma süresini aşarsa fazla mesai ödemelidir |
📌 Örnek: Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan bir işçi, iş sözleşmesi sona erdiğinde kıdem tazminatı talep edemez.
📌 Önemli Not: İşveren, iş sözleşmesi türüne bakılmaksızın işçilerin sigorta primlerini düzenli olarak yatırmak zorundadır.
Bir yanıt yazın