📌 Giriş
Kıdem tazminatı, işçinin belirli bir süre boyunca çalıştığı işyerinden ayrılması durumunda işvereni tarafından ödenen yasal bir hak ve ekonomik güvencedir. İşçi için emek karşılığı bir ödül, işveren için ise çalışanın sadakatini teşvik eden bir yükümlülüktür. Ancak, kıdem tazminatı her durumda alınamaz.
📌 4857 sayılı İş Kanunu ve 1475 sayılı İş Kanunu madde 14, kıdem tazminatına hak kazanma şartlarını ve ödeme esaslarını düzenlemektedir.
Bu makalede, kıdem tazminatının hukuki dayanakları, işçilerin kıdem tazminatına hak kazanma şartları, kıdem tazminatı hesaplama yöntemleri, işverenin ödeme yükümlülükleri ve kıdem tazminatı ödenmezse işçilerin başvurabileceği hukuki yollar detaylı olarak ele alınacaktır.
📌 Kıdem Tazminatı Nedir? Hukuki Dayanakları
📌 Kıdem tazminatı, belirli şartları taşıyan bir işçinin iş sözleşmesi sona erdiğinde, çalıştığı her yıl için bir brüt maaşı tutarında ödenen tazminattır.
✔ 1475 sayılı İş Kanunu madde 14, kıdem tazminatına hak kazanma şartlarını belirler.
✔ 4857 sayılı İş Kanunu, işçilerin işten çıkarılma süreçlerini düzenler.
✔ Borçlar Kanunu ve İş Mahkemeleri Kanunu, kıdem tazminatına ilişkin ihtilafların çözüm yollarını gösterir.
📌 Örnek: Bir işçi, aynı işyerinde 10 yıl çalıştıktan sonra işten çıkarıldığında, 10 aylık brüt maaşı kadar kıdem tazminatı almaya hak kazanır.
📌 Önemli Not: Kıdem tazminatı, çalışanın sigortalı olarak çalıştığı süreye dayalı bir hak olup işveren tarafından ödenmesi zorunludur.
📌 Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Şartları
📌 Bir işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için belirli şartları sağlaması gerekmektedir.
✔ 1️⃣ Aynı İşyerinde En Az 1 Yıl Çalışmış Olmalı
- İşçi, kıdem tazminatı alabilmek için en az 1 yıl kesintisiz çalışmış olmalıdır.
✔ 2️⃣ Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi ile Çalışıyor Olmalı
- Belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar kıdem tazminatı alamaz.
✔ 3️⃣ İş Akdi Aşağıdaki Nedenlerden Biriyle Sona Ermiş Olmalı
📌 İşverenin İşçiyi İşten Çıkarması (Geçerli veya Haksız Fesih)
- İşveren, işçiyi geçerli bir neden göstermeden işten çıkarırsa işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
📌 İşçinin Haklı Nedenle Feshi
- İşçi, işverenden maaşını düzenli alamıyorsa, kötü muameleye uğruyorsa veya sağlık koşulları nedeniyle çalışamayacak durumdaysa kıdem tazminatı talep edebilir.
📌 Emeklilik Nedeniyle İşten Ayrılma
- İşçi, prim gününü ve sigortalılık süresini doldurduğunda kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilir.
📌 Kadın İşçinin Evlilik Nedeniyle İşten Ayrılması
- Kadın çalışanlar, evlendikten sonra 1 yıl içinde işten ayrılırsa kıdem tazminatı alabilir.
📌 Askerlik Nedeniyle İşten Ayrılma
- Erkek işçiler, askere gitmek için işten ayrıldıklarında kıdem tazminatı alabilir.
📌 Vefat Durumunda Kıdem Tazminatı
- İşçi vefat ederse, kıdem tazminatı mirasçılarına ödenir.
📌 Örnek: Bir işçi, 5 yıl boyunca çalıştığı işyerinde sürekli maaşını geç alıyorsa, iş sözleşmesini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı talep edebilir.
📌 Önemli Not: İşçi, kendi isteğiyle işten ayrılırsa kıdem tazminatı alamaz (haklı nedenler hariç).
📌 Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
📌 Kıdem tazminatı hesaplaması, işçinin son brüt maaşı üzerinden yapılır.
✔ 1️⃣ Kıdem Tazminatı Hesaplama Formülü
- Çalışılan yıl × Brüt maaş
- Kıdem tazminatı tavanı (2024 yılı için 35.058,58 TL) aşılmamalıdır.
✔ 2️⃣ Ek Ödemeler Kıdem Tazminatına Dahil Edilir
- Yol parası, yemek parası ve düzenli ek ödemeler brüt maaşa eklenerek kıdem tazminatı hesaplanır.
📌 Örnek:
- İşçinin son brüt maaşı: 30.000 TL
- Çalışma süresi: 7 yıl
- Kıdem tazminatı: 7 × 30.000 TL = 210.000 TL
📌 Önemli Not: Kıdem tazminatından yalnızca damga vergisi kesintisi yapılır.
📌 İşverenin Kıdem Tazminatı Ödeme Yükümlülüğü
📌 İşverenin kıdem tazminatını ödemesi zorunludur ve ödemediği takdirde hukuki yaptırımlarla karşılaşabilir.
✔ 1️⃣ Kıdem Tazminatı Peşin veya Taksitle Ödenebilir
- İşveren, işçiye kıdem tazminatını tek seferde veya anlaşmaya bağlı olarak taksitli ödeyebilir.
✔ 2️⃣ İşçinin Haklı Fesih Durumunda Tazminat Ödenmeli
- İşçi, haklı nedenle işten ayrılmışsa kıdem tazminatı almak hakkıdır.
✔ 3️⃣ İşveren, Kıdem Tazminatını SGK’ya Bildirmelidir
- Ödeme sonrası işveren, işçinin kıdem tazminatı ödendiğine dair kayıtları muhafaza etmelidir.
📌 Örnek: Bir işçi 10 yıl çalıştıktan sonra işten çıkarılırsa, işveren ona 10 aylık brüt maaşı kadar kıdem tazminatı ödemek zorundadır.
📌 Önemli Not: İşverenin kıdem tazminatını ödememesi halinde, işçi hukuki yollara başvurabilir.
📌 Kıdem Tazminatı Ödenmezse İşçilerin Başvurabileceği Hukuki Yollar
✔ 1️⃣ Arabuluculuk Başvurusu
✔ 2️⃣ İş Mahkemesinde Kıdem Tazminatı Davası Açma
✔ 3️⃣ İşçilik Alacak Davası ile Faiz Talep Etme
📌 Örnek: İşten çıkarılan bir işçi, kıdem tazminatını alamazsa, önce arabulucuya başvurur. Çözüm sağlanmazsa iş mahkemesinde dava açabilir.
📌 Önemli Not: Kıdem tazminatı alacakları için 5 yıl içinde dava açılmalıdır.
Bir yanıt yazın