E-Ticaret Reklamlarında Yanıltıcı İndirimler: Tüketici Hakları ve Yasal Yaptırımlar

Giriş

E-ticaretin hızla büyümesiyle birlikte, özellikle yanıltıcı indirim uygulamaları tüketici şikayetlerinin başında gelmektedir. “%70 indirim“, “süper fırsat” gibi abartılı kampanya reklamları, çoğu zaman Tüketici Kanunu ve Reklam Kurulu düzenlemelerine aykırı olarak uygulanmaktadır. Bu makalede, yanıltıcı indirim reklamlarının hukuki boyutu, tüketicinin hakları ve işletmelerin uyması gereken kurallar detaylı olarak incelenecektir.

Yanıltıcı İndirim Nedir? Hukuki Tanımı

1. Tüketici Kanunu’na Göre Yanıltıcı Reklam

• 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Kanunu (TKHK) m. 61 ve Reklam Kurulu Yönetmeliği, indirim reklamlarında şu kuralları zorunlu kılar:
  ✔ Gerçek indirim oranı belirtilmeli
  ✔ Önceki fiyat doğru olmalı (son 30 günün en düşük fiyatı)
  ✔ Stok miktarı açıkça yazılmalı

2. Yanıltıcı İndirim Örnekleri

• Sahte referans fiyat: Hiç satılmamış bir ürünün “indirimli” gösterilmesi
• Sınırlı stok manipülasyonu: “Son 3 ürün!” uyarısıyla sürekli stok yenilenmesi
• Kargo bedeli gizleme: “99 TL’ye indirim” ancak +30 TL kargo

Yanıltıcı İndirim Reklamlarının Yasal Yaptırımları

1. İdari Para Cezaları (2024 Yılı İçin)

İhlal Türü	Cezası (TL)	Dayanak
Yanıltıcı indirim reklamı	291.526 – 1.457.630	TKHK m.77
Stok miktarını gizleme	145.763 – 583.052	Reklam Kurulu Kararı
Referans fiyat hilesi	Ticaret Bakanlığı’nca işletme kapatma	TTK m.56

2. Tüketicinin Hakları

• Cayma hakkı (14 gün)
• Fiyat farkı iadesi
• Manevi tazminat davası (TKHK m.73)

İşletmelerin Uyması Gereken Kurallar

Doğru İndirim Reklamı Nasıl Olmalı?

1. Referans Fiyat: Son 30 günün en düşük satış fiyatı baz alınmalı
2. Stok Bilgisi: “100 adetten fazla” gibi net ifadeler kullanılmalı
3. Şartlar: “Kargo bedeli hariç”, “taksit seçenekleri geçersizdir” gibi uyarılar görünür olmalı

Yanıltıcı Reklam Şikayet Süreci

1. Şikayet Yolları

• Ticaret Bakanlığı Alo 175 Tüketici Hattı
• Reklam Kurulu Online Başvuru (https://www.reklamkurulu.org.tr)
• Tüketici Mahkemelerinde Dava

2. İspat Yükümlülüğü

• İşletme, indirim oranının doğruluğunu ispatlamak zorundadır
• Ekran görüntüsü almak kritik önem taşır

Yargıtay Kararlarından Önemli Örnekler

• Yargıtay 13. HD., E. 2021/1256: “Referans fiyat olarak piyasa ortalaması gösterilemez, işletmenin kendi satış fiyatı esas alınmalıdır.”
• Yargıtay 15. HD., E. 2022/3489: “Sürekli ‘indirim’ gösteren siteler, tüketiciyi aldatma kastı taşır.”

Sonuç

E-ticarette güven ortamının sağlanması için şeffaf reklam politikaları esastır. Tüketicilerin haklarını bilmesi ve işletmelerin yasalara uygun hareket etmesi, sektörün sağlıklı büyümesi için kritik öneme sahiptir.

---

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. “Ürün hiç bu fiyattan satılmadı” diye şikayet edersem ne olur?
   Ticaret Bakanlığı satış geçmişini inceleyerek 1.5 milyon TL’ye kadar ceza kesebilir.
2. İndirim bitmiş ama hala sitede görünüyorsa ne yapmalıyım?
   Anlık ekran kaydı alarak Reklam Kurulu’na başvurmalısınız.
3. Kampanya süresince stok biterse tazminat alınır mı?
   Hayır, ancak “stokta yok” uyarısı 24 saat içinde yapılmazsa ceza uygulanır.
4. Yurtdışı sitelerdeki yanıltıcı indirimlere karşı ne yapılabilir?
   PayPal/Tüketici Dernekleri aracılığıyla iade talep edebilirsiniz.
5. İndirim oranı yanlış hesaplanmışsa ne olur?
   Fark 3 kat fazlasıyla tüketiciye ödenir (TKHK m.73).
6. Sosyal medya reklamları da bu kapsama girer mi?
   Evet, Instagram/Facebook promosyonları da Reklam Kurulu denetimine tabidir.
7. Fiyat istikrarı nedir? 30 gün kuralı nasıl işler?
   Ürünün son 1 aydaki en düşük fiyatı, indirim referansı olarak alınmalıdır.
8. Elektronik ürünlerde indirim sınırı var mı?
   Hayır, ancak “fabrika çıkışlı” ibaresi yanıltıcıysa ceza verilir.
9. İndirim kodu çalışmazsa hukuki süreç nasıl işler?
   Sözleşme ihlali sayılır, tüketici mahkemesine başvurulabilir.
10. İşletme iflas ederse indirimli ürün iadesi yapılır mı?
    Alacaklı sırasına girilir, ancak kredi kartıyla alındıysa banka chargeback hakkı kullanılabilir.