Türk hukuk sisteminde mahkemeye başvurmadan önce bazı uyuşmazlıklarda arabuluculuğa gitmek zorunlu hale getirilmiştir. Bu sayede hem dava sayısının azaltılması hem de uyuşmazlıkların daha hızlı, ekonomik ve barışçıl yollarla çözülmesi hedeflenmiştir.
Peki, zorunlu arabuluculuk nedir, hangi davalarda geçerlidir, nasıl işler ve ne kadar sürer? Bu yazımızda tüm yönleriyle zorunlu arabuluculuk sürecini detaylı şekilde açıklıyoruz.
Zorunlu Arabuluculuk Nedir?
Zorunlu arabuluculuk, bazı özel hukuk uyuşmazlıklarında mahkemeye dava açmadan önce arabulucuya başvurmanın yasal olarak zorunlu olduğu bir çözüm yöntemidir.
Taraflar, doğrudan dava açamaz; önce arabuluculuk süreci tamamlanmalıdır.
Yasal Dayanak:
- 6325 sayılı Arabuluculuk Kanunu
- 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu
- 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu
- 6502 sayılı Tüketici Kanunu
Zorunlu Arabuluculuk Hangi Davalarda Geçerlidir?
| Uyuşmazlık Türü | Zorunlu Arabuluculuk Var mı? |
|---|---|
| İşçi – işveren alacak ve tazminat | ✔️ Evet |
| Ticari uyuşmazlıklar (belirli miktarın üzeri) | ✔️ Evet |
| Tüketici uyuşmazlıkları | ✔️ Evet (bazı istisnalar hariç) |
| Kira ve ortaklık davaları (2023 sonrası) | ✔️ Evet |
| Aile hukuku (nafaka, boşanma vb.) | ❌ Hayır |
| Ceza ve idare davaları | ❌ Hayır |
Zorunlu Arabuluculuk Süreci Nasıl İşler?
- Yetkili arabuluculuk bürosuna başvuru yapılır
- Arabulucu atanır ve dosyayı inceler
- Taraflara toplantı daveti gönderilir
- En fazla 4 hafta içinde süreç tamamlanır (gerekirse 2 hafta uzatma yapılabilir)
- Anlaşma sağlanırsa tutanak tutulur; sağlanmazsa “anlaşamama” tutanağı düzenlenir
- Anlaşamama halinde taraf dava açabilir
Zorunlu Arabuluculuğa Başvurmadan Dava Açılırsa Ne Olur?
Dava şartı olan bir konuda doğrudan dava açılırsa, mahkeme dava şartı yokluğu nedeniyle davayı reddeder.
Bu nedenle, arabuluculuk süreci tamamlanmadan dava açılması hukuken geçersizdir.
Arabulucuya Nasıl Başvurulur?
- Başvuru dilekçesiyle arabuluculuk bürosuna gidilir
- Arabuluculuk bürosu yoksa Sulh Hukuk Mahkemesi yazı işleri müdürlüğüne yapılır
- Başvuru ücretsizdir
- Arabulucu sistem tarafından atanır
Arabuluculukta Anlaşma Olursa Ne Olur?
- Anlaşma belgesi imzalanır
- Gerekirse mahkemeden icra edilebilirlik şerhi alınır
- Mahkeme süreci başlamadan sorun çözülmüş olur
- Anlaşma belgesi mahkeme kararı niteliğindedir
Arabuluculukta Anlaşma Sağlanamazsa Ne Olur?
- Arabulucu, “anlaşamama” tutanağı düzenler
- Taraf bu tutanağı dava dilekçesine ekleyerek mahkemeye başvurabilir
- Sürecin tamamlandığı belge ile dava şartı yerine getirilmiş olur
Zorunlu Arabuluculuk Ne Kadar Sürer?
- 4 hafta içinde sonuçlanması gerekir
- Gerekirse 2 hafta daha uzatma hakkı vardır
- Toplam en fazla 6 hafta içinde tamamlanmalıdır
Arabuluculuk Ücretini Kim Öder?
| Durum | Ücret Paylaşımı |
|---|---|
| Anlaşma sağlanırsa | Taraflar arasında kararlaştırılır |
| Anlaşma sağlanmazsa | Taraflar arasında eşit paylaşılır |
| Devlet tarafından ödenir mi? | Hayır, sadece ilk oturumda ödeme yoktur |
Sonuç: Zorunlu Arabuluculuk, Hızlı ve Ekonomik Bir Çözüm Yoludur
Zorunlu arabuluculuk, hukuki uyuşmazlıkların mahkemeye gitmeden önce çözülmesini sağlayan etkin bir yöntemdir. Özellikle iş, ticaret, kira ve tüketici uyuşmazlıklarında hem yargı yükünü azaltmak hem de tarafların uzlaşma ile çözüm bulmasını teşvik etmek amacıyla uygulanmaktadır. Tarafların bu sürece bilinçli şekilde katılması, hem zaman hem de maliyet açısından büyük avantaj sağlar.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. Zorunlu arabuluculuk nedir kısa tanım?
Dava açmadan önce yasal olarak arabulucuya başvurulması gereken çözüm sürecidir.
2. Hangi davalarda zorunlu arabuluculuk var?
İşçi-işveren, ticari, kira, ortaklık ve tüketici davalarında.
3. Arabuluculuğa gitmeden dava açarsam ne olur?
Dava, dava şartı eksikliği nedeniyle reddedilir.
4. Zorunlu arabuluculukta anlaşmak zorunda mıyım?
Hayır. Sürece katılmak zorunlu, anlaşmak zorunlu değildir.
5. Arabuluculuk görüşmeleri gizli midir?
Evet. Süreç gizlilik esasına göre yürütülür.
6. Arabulucuya başvuru ücretsiz mi?
Evet. İlk oturumda anlaşma sağlanmazsa ücret alınmaz.
Bir yanıt yazın