Giriş: İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) Kavramı

İşyerinde psikolojik taciz ya da yaygın bilinen adıyla mobbing, çalışanlar üzerinde sistematik olarak uygulanan baskı ve yıldırma politikalarını tanımlamaktadır. Mobbing nedir sorusuna yanıt vermek gerekirse, bu kavram bir çalışanın meslektaşları ya da yöneticileri tarafından sürekli ve sistemli bir şekilde psikolojik tacize maruz bırakılması durumunu ifade eder.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ve Türkiye’de mobbing, genel olarak işyerinde maruz kalınan stres, korkutma, aşağılamalar ve dışlama şeklinde tanımlanmaktadır. Mobbingin çalışanlar üzerindeki etkileri ise oldukça yıpratıcı olabilir. Çalışanlar, konsantrasyon kaybı, iş performansında düşüş ve psikolojik sorunlar gibi olumsuzluklarla karşılaşabilirler.

Türk İş Hukukunda Mobbing Kavramının Yeri

Türkiye’de mobbing kavramı, Türk Borçlar Kanunu ve İş Kanunu çerçevesinde hukuki değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Türk Borçlar Kanunu’nun işçi ile işveren arasındaki karşılıklı sadakat yükümlülüğü kapsamında mobbing, işçinin kişilik haklarına saldırı olarak değerlendirilebilir.

İş Kanunu’nda mobbing doğrudan atıf yapılmamış olsa da, işyerinde psikolojik şiddet ve onur kırıcı davranışlar yasalarca korunmaya alınmıştır. Anayasa ve Türk Ceza Kanunu da, kişilik haklarının ihlaline karşı vatandaşları koruyan düzenlemeler sunmaktadır. Yargıtay içtihatları, mobbingin tespitinde ve davalarda önemli bir kaynak teşkil etmektedir. Özellikle, Yargıtay kararlarında mobbingin tanımlanması ve ispat yükümlülüğü konularında önemli örnekler bulunmaktadır.

Mobbing Türleri ve Uygulama Şekilleri

İşyerinde mobbing, uygulayıcısına göre farklı türlerde görülebilir. Yöneticiden gelen mobbing, genellikle üst düzey bir yöneticinin astlarına yönelik yıldırma stratejilerini ifade ederken, çalışanlar arası mobbing ise bir grup çalışanın başka bir çalışana karşı uyguladığı sistematik psikolojik tacizdir. Ayrıca, dikey mobbing yukarıdan aşağıya ya da aşağıdan yukarıya gerçekleşirken, yatay mobbing aynı seviyedeki çalışanlar arasında görülmektedir.

Sistematik mobbing davranışları arasında ise, sürekli küçümseyici eleştiriler, dışlama, önemsiz işler verme, alaycı sözler ve şaka yoluyla aşağılamalar gibi tutumlar yer alır.

Mobbing Mağdurlarının Tanınması ve Belgelenmesi

Mobbing mağduru olan çalışanların durumu öncelikle belirlenmeli ve belgelenmelidir. Mobbing nasıl anlaşılır sorusuna yanıt olarak, mağdurlar genellikle yoğun stres altındadır ve bu durum hem psikolojik hem de fizyolojik belirtiler gösterir. Baş ağrısı, uykusuzluk gibi fizyolojik belirtiler dışında, depresyon ve kaygı gibi psikolojik belirtiler de yaygındır.

Mobbing mağduru olduğunu düşündüğünüz durumlarda, kanıtlama sürecinde yazılı belgeler büyük önem taşır. Mailler, tanık ifadeleri, yazılı belgeler ve ses kayıtları bu kanıtlar arasında yer alabilir.

Mobbing Durumunda İşçinin Hukuki Hakları

Mobbinge uğrayan çalışanların haklarını korumak adına iş akdini haklı nedenle feshetme hakkı bulunmaktadır. İş kanununda mobbing mağdurlarına kıdem ve ihbar tazminatı yanı sıra, manevi tazminat talep etme hakkı da tanınmıştır. Bu süreçte işçiler 4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde korunmaktadır.

Mobbinge Karşı Başvuru Yolları ve Hukuki Süreçler

Mobbing mağdurları, hukuki yolların yanı sıra işyerindeki iç prosedürleri kullanarak sorunlarına çözüm aramalıdır. İlk olarak işverenle görüşme sağlanabilir ve gerekiyorsa resmi bir şikayet prosedürü başlatılabilir.

SGK ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı gibi kuruluşlara başvuruda bulunmak, mobbing mağdurlarının çözüm arayışındaki önemli adımlardan biridir. Mobbinge maruz kalındığında iş mahkemelerinde dava açmak da uygun bir yöntemdir. Mobbing dava süreci içinde ispat yükü, genel olarak mağdura ait olup, yeterli delil sunulması önem taşır.

Yargı Kararları ve Emsal Davalar Işığında Değerlendirme

Türkiye’de Yargıtay, mobbing davalarına ilişkin pek çok karar vermiştir. Bu kararlar arasında genellikle, mobbingin ispatlanabilirliği, mobbinge uğrayan çalışanların tazminat talepleri ve söz konusu tutumun hangi şartlar altında değerlendirileceği konuları dikkat çekmektedir.

Yargıtay’ın mobbingi tanımladığı ve cezalandırdığı kararlar, hukuki sürecin daha iyi anlaşılması adına mobbing davalarında dikkat edilmesi gereken hususlar sunmaktadır.

Sonuç ve Öneriler

Mobbing ile mücadelede işverenlerin sorumluluğu oldukça büyüktür. İşyerlerinde mobbing farkındalığının artırılması, çalışanların bilinçlendirilmesi ve düzenli eğitimlerle potansiyel sorunların önlenmesi gerekmektedir. Ayrıca, işyerlerinde etkin politika ve prosedürlerin oluşturulması ve uygulanabilirliği sağlanmalıdır.

SSS: İşyerinde Mobbing Hakkında Sık Sorulan Sorular

Mobbing nedir?

Mobbing, işyerinde sistematik olarak uygulanan psikolojik taciz ve yıldırma politikalarını ifade eder.

İş hukuku mobbing kapsamında ne tür haklar sağlar?

İş hukuku, mobbinge uğrayan çalışanlara iş akdini haklı nedenle feshetme ve tazminat talep etme gibi haklar tanır.

Mobbing dava süreci nasıl işler?

Mobbing dava süreci, iç prosedürlerle başlayıp iş mahkemesine dava açma ve delillerin sunumu ile devam eder.

Mobbinge karşı hangi hukuki yollar bulunmaktadır?

İşverenle görüşme, SGK ve ilgili bakanlıklara başvuru, iş mahkemesinde dava açma gibi hukuki yollar mevcuttur.

Mobbingin kanıtı nasıl belgelendirilir?

Mail, tanık ifadeleri, yazışmalar gibi belgelerle mobbing kanıtlanabilir.

Yargıtay mobbing davalarında hangi kriterleri değerlendirir?

Yargıtay, ispatlanabilirlik, tazminat talepleri ve davranışın niteliğini değerlendirir.

Mobbing suç mu?

Türk Ceza Kanunu’nda doğrudan mobbing suçu tanımlı değildir, ancak kişilik haklarının ihlali kapsamında değerlendirilebilir.

Psikolojik taciz ile mobbing aynı şey midir?

Evet, psikolojik taciz mobbing olarak da adlandırılır ve işyerinde çeşitli davranışlarla ortaya çıkar.

Mobbing tazminatı nasıl talep edilir?

Mobbing tazminatı, dava süreci sonunda delillerin değerlendirilmesi ile talep edilebilir.

Mobbingin etkileri nelerdir?

Mobbing, psikolojik sorunların yanı sıra konsantrasyon kaybı, performans düşüşü gibi olumsuz etkilere neden olabilir.