📌 Giriş
İş hayatında işçilerin çalışma süreleri, iş hukuku tarafından belirlenen kurallar çerçevesinde düzenlenmiştir. Fazla mesai, işçilerin normal çalışma saatlerinin üzerine çıkmaları durumunda ek ücret almalarını gerektiren bir uygulamadır. Ancak işverenlerin, fazla mesai yaptırırken İş Kanunu’na uygun hareket etmesi ve işçi haklarını gözetmesi zorunludur.
📌 4857 sayılı İş Kanunu, fazla mesai şartlarını ve işçilerin bu konudaki haklarını düzenlemektedir.
Bu makalede, fazla mesainin hukuki dayanakları, işçiye fazla mesai yaptırma şartları, fazla mesai ücreti hesaplama yöntemleri, işverenin fazla mesai konusundaki yükümlülükleri ve işçilerin fazla mesai ücretlerini alabilmek için başvurabileceği hukuki yollar detaylı olarak ele alınacaktır.
📌 Fazla Mesai Nedir? Hukuki Dayanakları
📌 Fazla mesai, işçinin haftalık yasal çalışma süresi olan 45 saatin üzerine çıkması durumunda, fazla çalışma ücreti almaya hak kazandığı uygulamadır.
✔ 4857 sayılı İş Kanunu madde 41, fazla mesai şartlarını düzenler.
✔ Çalışma Süreleri Yönetmeliği, günlük ve haftalık çalışma saatlerinin nasıl uygulanacağını belirler.
✔ 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, fazla mesaiye ilişkin prim ödemelerini içerir.
📌 Örnek: Haftada 50 saat çalışan bir işçi, fazla mesai kapsamına giren 5 saatlik ücretini zamlı olarak talep edebilir.
📌 Önemli Not: Haftalık çalışma süresi 45 saatin altında olan işçiler için, fazla mesai “fazla sürelerle çalışma” olarak adlandırılır ve hesaplaması farklıdır.
📌 İşçiye Fazla Mesai Yaptırma Şartları ve Yıllık Sınır
📌 İşverenin işçiye fazla mesai yaptırabilmesi için belirli hukuki şartlara uyması gerekmektedir.
✔ 1️⃣ İşçinin Rızasının Alınması Zorunludur
- İşçinin yazılı onayı olmadan fazla mesai yaptırılamaz.
- İşçi, fazla mesai yapmayı reddettiği için işten çıkarılamaz.
✔ 2️⃣ Günlük Çalışma Süresi 11 Saati Aşamaz
- Bir işçinin günlük toplam çalışma süresi en fazla 11 saat olabilir.
✔ 3️⃣ Yıllık Fazla Mesai Sınırı 270 Saattir
- Bir işçi, yılda en fazla 270 saat fazla mesai yapabilir.
📌 Örnek: Bir market çalışanı, yılda 270 saatten fazla fazla mesai yapmışsa ve ek ücretini alamıyorsa, iş mahkemesine başvurabilir.
📌 Önemli Not: İşveren, işçiye fazla mesai yaptırmadan önce her yıl yazılı onay almak zorundadır.
📌 Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?
📌 Fazla mesai yapan işçiye, çalıştığı ek saatlerin ücretleri kanuna uygun olarak ödenmelidir.
✔ 1️⃣ Fazla Mesai Ücretinin Hesaplanması
- Fazla mesai ücreti, normal saatlik ücretin %50 artırılmasıyla hesaplanır.
- Formül: Saatlik Ücret × 1,5 × Fazla Mesai Saati
📌 Örnek:
- İşçinin aylık maaşı: 20.000 TL
- Haftalık çalışma süresi: 45 saat
- Saatlik ücret: 20.000 TL / 225 saat = 88,89 TL
- Fazla mesai ücreti: 88,89 TL × 1,5 = 133,33 TL
- 5 saat fazla mesai ücreti: 133,33 TL × 5 = 666,65 TL
✔ 2️⃣ Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti
- Haftalık 45 saatten az çalışılan işyerlerinde fazla sürelerle çalışma ücreti %25 zamlı ödenir.
✔ 3️⃣ Fazla Mesai Yerine Serbest Zaman Kullanımı
- İşçi, fazla mesai ücreti almak yerine, çalıştığı ek saatler kadar izin kullanabilir.
📌 Örnek: İşçi, 10 saat fazla mesai yaptıysa, ücret almak yerine 10 saatlik izin kullanabilir.
📌 Önemli Not: Fazla mesai ücretleri, işçinin maaşı ile birlikte düzenli olarak ödenmelidir.
📌 İşverenin Fazla Mesai Konusundaki Yükümlülükleri
📌 İşveren, fazla mesai uygulamalarında hukuka uygun hareket etmek zorundadır.
✔ 1️⃣ İşçiden Fazla Mesai Onayı Alınmalı
✔ 2️⃣ Fazla Mesai Ücretleri Eksiksiz Ödenmeli
✔ 3️⃣ Günlük 11 Saat Çalışma Kuralına Uyulmalı
✔ 4️⃣ İşçiye İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri Sağlanmalı
📌 Örnek: Bir tekstil firması, işçilerini fazla mesaiye zorluyor ancak ücretlerini ödemiyorsa, işçiler dava açarak haklarını talep edebilir.
📌 Önemli Not: İşçiye fazla mesai ücreti ödenmezse, işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ve kıdem tazminatı talep edebilir.
📌 Fazla Mesai Ücreti Ödenmezse İşçilerin Başvurabileceği Hukuki Yollar
📌 Fazla mesai ücreti alamayan işçiler, hukuki yollara başvurabilir.
✔ 1️⃣ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na Şikayet
✔ 2️⃣ İş Mahkemesinde Fazla Mesai Alacağı Davası Açma
✔ 3️⃣ İş Akdini Haklı Nedenle Feshederek Kıdem Tazminatı Talebi
📌 Örnek: İşçi, fazla mesai ücretlerini alamadığı için iş mahkemesine başvurarak alacaklarını tahsil edebilir.
📌 Önemli Not: İşçi, fazla mesaiye ilişkin dava açarken bordro, tanık beyanları ve çalışma saatlerini gösteren belgeleri sunmalıdır.
Bir yanıt yazın